ေနရာသစ္မွသင္ယူျခင္း ၉

 

          ဒီေဆာင္းပါးမွာ ေန႕တုိင္းၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ႕အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈ နဲ႕ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးအေၾကာင္းကိုတင္ျပခ်င္ပါတယ္။ 

ေဆာင္းပါးရွင္ - ကုိညီညီ (ေတာင္ၾကီး)

          ဒီအပိုင္းကိုေရးဖို႕ျဖစ္လာတဲ႕အေၾကာင္းကရိုးရွင္းပါတယ္။ လူကိုဦးစားေပးတဲ႕စံနစ္ကိုအကြ်မ္းမဝင္ေသးတဲ႕ျမန္မာတစ္ေယာက္အဖို႕ အေမရိကားမွာရုန္းကန္ရတာစိမ္ေခၚမႈဘယ္ေလာက္ၾကီးမားတယ္ဆုိတာ အထူးေျပာစရာမလိုပါ။ မရုိးႏုိင္ေအာင္ပဲမတူတဲ႕အေတြ႕အၾကံဳေတြက ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ်ပါ။ 

          အမိျမန္မာႏိုင္ငံက ဒီမုိကေရစီလမ္းစဥ္နဲ႕ေရွ႕ရႈေလွ်ာက္လွမ္းေနျပီျဖစ္လို႕ တစ္ျခားႏုိင္ငံေတြရဲ႕ လူမႈေရး နဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈေတြကို မျပတ္ေလ႕လာသင္႕တယ္လို႕ခံယူမိတာေၾကာင္႕ ေလ႕လာၾကံဳဆံုခဲ႕သမွ်ကို ျပန္လည္ေဖာက္သည္ခ်လိုက္ပါတယ္။

          လူျဖစ္တည္မႈ (Humanity)

           စတိုးဆုိင္မွာေစ်းဝယ္ဖုိ႕ေစာင္႕ဆုိင္းေနရတဲ႕အခါမ်ိဳး နဲ႕ ေဆးခန္းေကာင္တာမွာေစာင္႕ရတဲ႕အခ်ိန္ေတြမွာ ကုိယ္႕အလွည္႕အရင္ျပီးေအာင္ ေနရာမလုၾကပါ။ ကုိယ္ေရာက္ေနတဲဲ႕ေနရာပတ္ဝန္းက်င္ကလူေတြကို “Are you in line?” လို႕လွည္႕ေမးတာၾကားရေတာ႕ ပထမေတာ႕အူလည္လည္ျဖစ္သြားမိပါတယ္။ မိမိကမသိလိုက္ပဲ သူတစ္ပါးကိုအလွည္႕ေက်ာ္မိသြားမွာစိုးလုိ႕ “အလွည္႕ေစာင္႕ေနတာလား?” လုိ႕ ယဥ္ေက်းစြာေမးတာက ခ်စ္စရာအေလ႕အထေလးအျဖစ္ အမွတ္ေပးမိတယ္။

          မရည္ရြယ္ပဲ မိမိက အလွည္႕ေက်ာ္မိလိုက္မွာကို အေမရိကန္ေတြသိပ္ရွက္ၾကပါတယ္။ ကိုယ္႕ေရွ႕မွာသူမ်ားက အလွည္႕ေက်ာ္သြားရင္ တန္းစီသူေတြတစ္တန္းလံုးလက္မခံၾကပါ . . လွမ္းတားၾကတယ္။ တန္းတူညီမွ်အခြင္႕အေရး (Equal Chance) ကုိ လူအမ်ားတူညီစြာလက္ခံထားၾကတယ္။

         

          ဒီႏုိင္ငံကလူေတြအားလံုးစည္းကမ္းရွိၾကတယ္လို႕ တရားေသမမွတ္ေစလိုပါဘူး။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလည္း စည္းကမ္းရွိသူေတြအမ်ားၾကီးရွိၾကပါတယ္။ အမွန္က ျပ႒ာန္းျပီးသားဥပေဒကုိ ႏိုင္ငံသားေတြက ဝုိင္းလုိက္နာၾကလို႕ ပုိမုိတိုးတက္ၾကတာပါ။  ဒီလို လူ႕သိကၡာ နဲ႕ စည္းကမ္းေတြကို တကူးတကဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ လုိက္လံသင္ၾကားေပးတာမရွိပါဘူး။ 

          ကားမရပ္ရဆုိတဲ႕ေနရာမ်ိဳးမွာ ကားမရပ္တာ၊ အေရးေပၚလူနာတင္ကား (သို႕မဟုတ္) ရဲကားက ဥၾသဆြဲျပီးေမာင္းလာရင္ အသံၾကားတာနဲ႕ ကားကိုလမ္းေဘးခ်ရပ္တာ၊ ကားလမ္းျဖတ္ကူးသူေတြ႕ရင္ မေရာက္ခင္ (၁၅) ေပ အကြာကတည္းက ကားအရွိန္ေလွ်ာ႕ေပးတာမ်ိဳးေတြဟာေမာ္ေတာ္ယာဥ္လုိင္စင္ေျဖဖို႕က်က္ရတဲ႕စာထဲမွာတစ္ခါတည္းပါျပီးသားပါ။

          ေဆးရံု ေဆးခန္းနဲ႕ လူအမ်ားဧည္႕ၾကိဳေကာင္တာ (Front Desk) ေတြမွာ ပုိးသတ္လက္သန္႕စင္ရည္ (Hand Sanitizer) ဗူးေလးေတြထားေပးၾကတယ္။ အဲဒါကလည္း ေရာဂါျပန္႕ပြားမႈမရွိေအာင္ ေဆးရံု ေဆးေပးခန္းဝန္ေဆာင္မႈက်င္႕ဝတ္အရ က်န္းမာေရးကုိဂရုစိုက္ေၾကာင္း လူျမင္ကြင္းမွာရွင္းလင္းေအာင္ေၾကျငာေပးထားတာေတြ႕ရပါတယ္။

            ေရွာ႕ပင္းေမာမွာေစ်းဝယ္လက္တြန္းလွည္းငယ္ေတြကို သတ္မွတ္တဲ႕ေနရာမွာျပန္ထားေပးၾကတာမ်ိဳးက်ေတာ႕ ဆိုင္ကခ်မွတ္ထားတဲ႕ (Please Return Shopping Cart Here) ဆိုတဲ႕စည္းကမ္းကိုုလိုက္နာတာပါ။

              မက္ေဒၚနယ္လို၊ KFC လို အသင္႕စား (Fast Food) ဆိုင္မ်ိဳးမွာ ထုိင္စားျပီးရင္ကုိယ္႕ခံုကိုယ္ျပန္သန္႕ရွင္းေရးလုပ္ေပးခဲ႕ၾကပါတယ္။ ေလယာဥ္ထုိင္ခံုအတက္အဆင္းေတြမွာ ကုိယ္႕ေရွ႕ကလူျပီးမွ ေနာက္ကလိုက္ထြက္ၾကတာပါ။ ဒီလိုလူမႈေရးက်င္႕ဝတ္ေတြကိုေတာ႕ လူၾကီးမိဘ နဲ႕ ပတ္ဝန္းက်င္က လက္ဆင္႕ကမ္းသင္ၾကားေပးၾကပါတယ္။ လိုက္နာသူမ်ားျပားတဲ႕အတြက္ စံနစ္တစ္ခုကမေအာင္ျမင္ဘူးဆိုတာမရွိပါဘူး။

             စည္းကမ္းမလုိက္နာသူေတြကို ဘယ္လိုလုပ္မွာလဲ? 
ဒါက သိပ္ေကာင္းတဲ႕ေမးခြန္းပါ။ လူတိုင္းစည္းကမ္းလိုက္နာေအာင္လုပ္လုိ႕မရေပမယ္႕ စည္းကမ္းေဖာက္ဖ်က္ရင္ေစ်းၾကီးၾကီးဒဏ္ေငြေဆာင္ခိုင္းထားပါတယ္။ အေမရိကားမွာ အစစအရာရာ ေစ်းမသက္သာပါဘူး။

           ပြင္႕လင္းျမင္သာမႈ (Transparency)

          အေမရိကားမွာ အေသးအဖြဲကအစ လမ္းညႊန္ဆိုင္းဘုတ္ေလးေတြျပထားေပးၾကတယ္။ ဥပမာ “လမ္းျပင္ေနသည္၊ လမ္းလႊဲမွေမာင္းပါ”  (Detour-Road Work Ahead) ဆုိတာနဲ႕ ခလုတ္မတုိက္မိေအာင္ “ပလက္ေဖာင္းမညီညာပါ“ (Uneven Pavement) ဆုိတာမ်ိဳးကိုလမ္းေတြေပၚမွာေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုေၾကျငာထားဖုိ႕လံုေလာက္္တဲ႕အေၾကာင္းရင္းရွိပါတယ္။ ျမိဳ႕နယ္ျမဴနီစီပယ္ (သို႕မဟုတ္) ေဆာက္လုပ္ေရးကုမၸဏီက သူတို႕သတိမေပးလို႕ လူထိခို္က္ဒဏ္ရာရမႈရွိရင္ တရားစြဲခံရျပီဆိုရင္ေတာ႕ ေလ်ာ္ေၾကးကအဆမတန္ေပးရတာပါ။

          ေနာက္ျပီး စတိုးဆုိင္၊ ေရွာ႕ပင္းေမာေတြမွာ ၾကမ္းျပင္ေပၚေရဖိတ္က်ထားတယ္ဆိုပါစုိ႕ . .  သန္႕ရွင္ေရးလုပ္ျပီးသြားလို႕ေကာင္းသြားရင္ေတာင္ “သတိထား၊ ၾကမ္းျပင္စိုေနသည္“ (Caution–WET FLOOR) ဆိုတဲ႕ လူလဲက်ေနတဲ႕ပံုေလးပါတဲ႕ဆုိင္းဘုတ္အေထာင္ျပားေလးေတြလမ္းေပၚမွာခ်ထားေပးပါတယ္။ ေစ်းဝယ္ နဲ႕ လမ္းသြားလမ္းလာေတြ မေခ်ာ္လဲမက်ေအာင္လို႕ပါ။

          “ကားအျမန္ႏႈန္းေရဒါျဖင္႕စစ္ေဆးေနသည္”

(Speed Checked by Radar) ဆိုင္းဘုတ္ေတြလည္းမၾကာခဏေတြ႕ရပါတယ္။ သတ္မွတ္မိုင္ထက္အျမန္ေမာင္းတဲ႕ကားကုိ ရဲကဖမ္းရင္ ေမာင္းသူဒရုိင္ဘာက “လမ္းမွာေၾကျငာထားလို႕ဖမ္းတာလား“ လို႕ ေစာဒကတက္ခြင္႕ရွိတာ ဒီမိုကေရစီအခြင္႕အေရးလို႕ အေမရိကန္ႏို္င္ငံသားေတြကယံုၾကည္ၾကပါတယ္။

          ဖမ္းတဲ႕ရဲကလည္း သူဘယ္လိုတုိင္းတာလို႕ဘယ္ေလာက္အျမန္ႏႈန္းပိုေမာင္းေနတာကိုေတြ႕ရွိတယ္ဆိုတဲ႕သက္ေသျပျပီး ေဗာက္ခ်ာျဖတ္အေရးယူရပါတယ္။ အေဝးေျပးလမ္းမွာ လမ္းညႊန္ဆိုင္းဘုတ္ေတြကကိုယ္သြားလိုတဲ႕ေနရာကိုေရာက္ေအာင္ညႊန္ျပေနၾကသလို ေရွာင္ရန္ကိစၥရပ္ေတြနဲ႕ လုပ္မိရင္မွားႏုိင္တဲ႕အႏၱရာယ္ေတြကုိ သတိေပးထားၾကတယ္။ 

          ကုန္ပစၥည္းသတိေပးခ်က္ (Product Warning and Safety Workplace)

    ရွပ္အက်ၤီထည္႕တဲ႕ရုိးရိုးပလပ္စတစ္အိတ္အၾကည္ေပၚမွာ “ကစားစရာမဟုတ္ပါ" (This is not a toy) လို႕သတိေပးေၾကာ္ျငာထားတာေတြ႕ဖူးပါတယ္။ ဝယ္ယူသြားသူရဲ႕ ကေလးထိခိုက္မႈမရွိေအာင္သတိေပးတာ လိုတာထက္ပိုတယ္ထင္ေကာင္းထင္ပါလိမ္႕မယ္။

    လည္ပတ္ေနတဲ႕စက္ယႏၱရား - ဥပမာ တြင္ခံု (Machine Shop) နဲ႕အလုပ္လုပ္သူကိုလုပ္ငန္းခြင္အႏၱရာယ္ကင္းမ်က္မွန္ (Safety Glasses) မတပ္မေနရပါ။ ခြ်န္ထက္တဲ႕အရာဝတၳဳနဲ႕အလုပ္လုပ္တဲ႕အလုပ္ခြင္ - ဥပမာ ပံုေလာင္းစက္၊ ဖိစက္၊ ပံုႏွိပ္စက္ေတြမွာ (Sharp Edge–Watch Your Fingers) စာတန္းပါ သတိေပးဆိုင္းဘုတ္ေတြမရွိမေနရ အျမဲေတြ႕ရပါတယ္။

    ပူတဲ႕မ်က္ႏွာျပင္ရွိတဲ႕လုပ္ငန္းခြင္မွာလည္း (Hot Surface- Do Not Touch) လို႕ ျပထားပါတယ္။ ဒီကုန္ပစၥည္းသတိေပးခ်က္ေတြကုိသတိထားမလိုက္နာပဲ အႏၱရာယ္က်ေရာက္ခဲ႕ရင္ေတာ႕ ထုတ္လုပ္သူ (သို႕မဟုတ္) လုပ္ငန္းခြင္က တာဝန္ယူေျဖရွင္းေပးမွာမဟုတ္ပါဘူး။
 
            လူ႕အခြင္႕အေရး (Human Rights)

    တရားခံကို ဖမ္းမိတဲ႕ရဲေတြရဲ႕တာဝန္က “မာရန္ဒါအခြင္႕အေရး” (MARANDA RIGHT) ပါ အခ်က္အလက္မ်ားကို ရြတ္ဖတ္ျပရပါတယ္။

အဲဒီအခြင္႕အေရးစာတမ္းထဲမွာ
(၁) မည္သို႕မ်ွမထြက္ဆုိပဲ သင္ေနလို႕ရသည္
(၂) သင္ယခုေျပာသမွ်ကိုတရားရံုးတြင္ဆန္႕က်င္ထြက္ဆိုႏိုင္သည္
(၃) ေရွ႕ေနေရွ႕ရပ္ျဖင္႕ေျဖဆုိခြင္႕ရွိသည္
(၄) ေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္ပါက သင္ဆႏၵရွိလ်ွင္ေရွ႕ေနငွားရမ္းေပးမည္
(၅) အထက္ပါအခြင္႕အေရးမ်ားအရ မည္သည္႕ေမးခြန္းကိုမွ်မေျဖဆုိပဲေနႏိုင္သလို မည္သည္႕ထြက္ဆိုခ်က္ကိုမွ်မေပးဘဲ ေနႏိုင္သည္ စတဲ႕ အခ်က္ (၅) ခ်က္ ပါဝင္ပါတယ္။

ရွင္းျပတာကိုနားလည္သလား? နားလည္ရင္ အခုကြ်န္ေတာ္တုိ႕ကိုစကားေျပာဖုိ႕ဆႏၵရွိျပီလားလို႕ ရဲကေမးရတာပါ။  နည္းနည္းေတာ႕ထူးျခားသလုိျဖစ္ေနေပမယ္႕ အေမရိကားမွာေနထုိင္သူေတြ တစ္ေျပးညီအခြင္႕အေရးရၾကတာက ဒီေျမေပၚမွာရွိေနတဲ႕အခြင္႕အေရးတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

     တစ္နည္းအားျဖင္႕ အမ်ားျပည္သူသိရွိေအာင္ ရွင္းျပညႊန္ျပေပးၾကတဲ႕အေလ႕အထက အခုမွရွိလာတာမဟုတ္ပါ။ လူမ်ိဳးေပါင္းစံုေနထိုင္ျပီး မတူကြဲျပားတဲ႕ ျပသနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေက်ာ္ျဖတ္ေျဖရွင္းျပီးရလာတဲ႕ လူသားအရင္းအျမစ္ရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲအသီးအပြင္႕ေတြျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိအသံုးတည္႕ေနတဲ႕ဥပေဒကိုလူ႕အသက္ေပါင္းဘယ္ေလာက္ေပးဆပ္ခဲ႕ျပီးေရးခဲ႕ရသလဲဆိုတာကိုေတာ႕ ဘယ္သူမွမသိႏိုင္ပါဘူး။

           ဒါေပမယ္႕ ဒီမိုကေရစီစံခ်ိန္စံညႊန္းပါအခ်က္အလက္ေတြကို ဥပေဒလို႕သတိမထားမိပဲ ေန႕တုိင္းက်င္႕သံုးဖို႕ယ်ဥ္ေက်းမႈကိစၥတစ္ရပ္ျဖစ္ေအာင္ညွင္သာေအာင္ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္တဲ႕ အေမရိကန္လူထုေခါင္းေဆာင္ေတြကိုမခ်ီးက်ဴးပဲ မေနႏိုင္ပါဘူး။ လူအမ်ားအလုိရွိတဲ႕အျမင္တူညီမႈတစ္ခုကိုအမ်ားစုရဲ႕အားနဲ႕ေျပာင္းလဲယူခဲ႕တဲ႕သာဓကေတြ အေျမာက္အမ်ားရွိပါတယ္။

           “အခ်ိန္လိုတယ္” (It Takes Time) လို႕ ေျပာေနမယ္႕အစား “ယခုျပင္ရေအာင္” (Let’s Make Change) လို႕ စတင္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲခဲ႕တဲ႕ ျပည္သူလူထုအင္အားကိုအားက်နမူနာယူျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေန႕တိုင္းက်င္႕သံုုးသင္႕တဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး  နဲ႕ လူ႕က်င္႕ဝတ္ေတြကို ေရးသားတင္ျပလုိက္ရပါတယ္။

ခင္လ်က္
ကိုညီညီ (ေတာင္ၾကီး)
06-27-2013